İstanbul'da taksicilik sektörünün röntgeni: Şikayetler, taksimetre hileleri, darp, taciz...

İstanbul'un nüfusu artıyor, taksi sayısı 32 yıldır değişmiyor. Rekabetsiz ortam kaosa yol açıyor. Taksiye binen de binemeyen de, taksici de şikâyetçi. Türkiye gazetesinden Kaan Zenginli, İstanbul’daki taksi sorununu "Her yönü ile sarı çile 1" başlıklı yazı dizisi ile kaleme aldı. 

SON İHALE 32 YIL ÖNCEYDİ 

Türkiye'de 90 bine yakın taksi var. Bunun 17 bin 395’i İstanbul’da... Son taksi ihalesi 1990'da yapıldı. O zaman İstanbul'un nüfusu 7 milyondu. Bugün 15 milyonu aştı ancak araç sayısı değişmedi! Her gün taksicilerle ilgili 500'ün üzerinde şikâyet geliyor. Sıkıntılar kısa mesafeye gitmeme, yağışlı havada çalışmama, müşteri seçme, turistlere kaba davranış olarak sıralanıyor. Ehliyeti olan herkes taksicilik yapıyor. Hatta birçok sabıkalının bile taksi kullandığı belirtiliyor. "Eskiden mesleğe saygı vardı. Şimdi herkes taksici oldu" diyen taksi şoförleri de dertli... Batı'da durum bizden çok farklı. Psikoteknik rapor ve GBT gibi testleri geçenler, 2 yıl eğitim alıyor, sınavda başarılı olursa direksiyona oturuyor. Hakkında şikâyet gelirse de ağır bedel ödüyor.

İSTANBUL'UN SARI ÇİLESİ'NİN SEBEPLERİ

İstanbul başta olmak üzere metropollerde taksici terörü hızla artıyor. Yaşanan kaosun sebepleri araştırıldı. Ülkemizde 90 bine yakın taksi bulunuyor. Bunun 17 bin 395’i İstanbul’da hizmet veriyor. Son taksi ihalesi 1990 yılında yapıldı. O dönem İstanbul’un nüfusu 7 milyon 309 kişiydi. Aradan 32 yıl geçti, İstanbul’un nüfusu 15 milyonu aştı. Ancak taksi sayısında herhangi bir değişiklik olmadı. Son olarak Çatalca, Silivri ve Şile’ye bağlı 211 bordo taksi, geçtiğimiz yıllarda sarı taksiye döndü. Dünyadan örneklere baktığımızda ise; Paris’te 116 kişiye bir taksi düşerken New York’ta 309 kişiye, Singapur’da 206 kişiye, İstanbul’da ise 890 kişiye bir taksi düşüyor. Kısacası İstanbul’da yaşayan vatandaşlara taksi yetmiyor.

MÜŞTERİ SEÇİYORLAR

Taksicilerle ilgili Cimer, Beyaz Masa ve ALO 153 Hattı’na günde 500’ün üzerinde şikâyet geliyor. Geçen yıla göre yapılan şikâyetlerde yüzde 50 oranında artış yaşandığı belirtiliyor. En fazla şikâyet konuları ise; Kısa mesafeye gitmeme, yağmurlu havada çalışmama, müşteri seçme, özellikle yabancı turistleri tercih etme, kaba davranış, yol uzatma ve bagaj parası olarak sıralanıyor. Ayrıca şikâyetler arasında mahkemeye taşınmış olan ‘taciz ve darp’ konuları da yer alıyor. İPA’nın araştırmasına göre, vatandaşların yüzde 58’i mevcut taksileri güvenli bulmuyor. Yüzde 12,6’sı ise kararsız olduğunu belirtiyor. Şikâyetlerin en fazla yapıldığı ilçeler ise sırasıyla Esenyurt, Fatih, Bahçelievler, Bağcılar ve Şişli olarak sıralanıyor.

AVRUPA’DA DURUM FARKLI

Türkiye’de ehliyeti olan herkes plaka kiralayarak taksicilik yapabilirken Avrupa’da durum çok daha farklı. Avrupa başkentlerinde iki üç yılı bulan zorlu eğitimleri almadan, şehrin caddelerini ve kısa yollarını bilmeden, hem yazılı hem de sözlü sınavları geçmeden, hatta şehrin tarihini öğrenmeden taksicilik yapılamıyor. Taksicilik mesleğinin en itibarlı olduğu ülke İngiltere… Özellikle Black Cab (siyah taksi) şoförlüğü, doktorluk kadar itibar görüyor. Ülkede bir yıl eğitim ardından, bir yıl da stajyerlik eğitimi almak zorundasınız. Ayrıca şikâyet almanız durumunda büyük cezalara çarptırılıyorsunuz. Fransa’da aynı eğitimleri üç ay almanız gerekiyor. Almanya’da ise sürekli kontrol ve denetimlerden geçiyorsunuz.

KAÇAK ŞOFÖR ARTTI

Türkiye’de ise durum daha farklı... Yurt dışında olduğu gibi birtakım testlerden geçiyorsunuz. Bunların içinde psikoteknik rapor, GBT tarama ve sağlık raporu gibi detaylar var. Bu basit testlerin ardından ehliyetiniz de varsa artık bir taksi şoförüsünüz. Ancak sürekli bir denetim yok. Bir de asıl konu, kaçak şoförler... Özellikle pandemi ile işini kaybeden birçok insan taksi şoförlüğüne yöneldi. Tam donanımlı taksi şoförleri yerine, yalnızca ehliyeti olan kişiler direksiyon başına geçmeye başladı. Konuştuğumuz taksi şoförleri “Eskiden mesleğe bir saygı vardı. Şimdi herkes taksici oldu. Plaka sahipleri ise şoförün liyakatine bakmadan araba vermeye başladı. Çünkü bizim istediğimiz maaşın çok altında bu hizmeti veriyorlar” diyor. Sabıkası olup iş bulamayan birçok kişinin de taksilerde şoförlük yaptığı da ayrı bir iddia olarak karşımıza çıktı.

KADINLAR GÜVENLİ BULMUYOR

• Yapılan araştırmalara göre kadınların yüzde 52’si gece saatlerinde taksi yolculuğunu güvenli bulmazken, erkeklerdeyse bu oran yüzde 27,3.
• Duraktan taksi kullanma oranı yüzde 49,5, yol üzerinde taksi arama oranı yüzde 39,8, internet üzerinden taksi çağırma oranı ise yüzde 38,7.
• Ücretlerde ise ödemelerin yüzde 85’i nakit, kalan kısmı ise kredi kartı ile yapılıyor.

KORNA VE SİNYAL İLE TAKSİMETRE ARTIYOR

Yaşanan bütün bu çileye bir de taksimetre hileleri ve güvensiz otomobiller ekleniyor. Atatürk Oto Sanayii’nde konuştuğumuz Hilmi Usta, taksimetreler ile oynanarak ücretin artırıldığını ifade ediyor. Hilmi Usta “İstanbul’da kurt taksici çok. Taksimetreyi kornaya bir kablo ve sistem ile bağlıyor. Her kornaya bastığında fiyat yükseliyor. Bunu sinyale bağlayanlar da var. Müşterinin sürekli gitmediği bir istikamet ise bunu anlaması çok zor” diyor. Denetim ve muayene zamanlarında bu sistemlerin söküldüğünü de söyleyen Hilmi Usta “Bunu yakalamak çok zor, ancak trafikte uzman ekipler anlayabilir” diyor.

EN FAZLA ŞİKÂYET ALAN İLÇELER

• Esenyurt
• Fatih
• Bağcılar
• Şişli
• Bahçelievler

ŞİKÂYET KONULARI

• Kısa mesafeye yolcu almama
• Müşteri seçme
• Yabancı turist tercih etme
• Kaba davranış
• Yol uzatma
• Bagaj parası
• Taciz ve darp

GÜVENLİ DEĞİL

Öte yandan taksilerin çok bakımsız olduğunu da söyleyen sanayi ustaları “Burada taksicinin suçu yok. Plaka sahibi daha çok kazanmak için bakımları aksatıyor. Çıkma parça kullanıyoruz. En ucuz ne ise onu yapıyoruz. Birçok taksi trafikte güvenli olmayan ve bakımsız şekilde kilometre yapıyor” diyor.

Türkiye’deki taksi sorunu nedeniyle korsan taşımacılığa ilgi arttı. Yarın ‘korsan taksiler’ konusunu kaleme alacak olan Kaan Zenginli, ‘Türkiye’de ne kadar korsan taksi var?  Devletin vergi kaybı ne kadar? Korsan taksi ile yolculuk yapmak ne kadar güvenli?’ sorularına yazı dizisinin ikinci bölümünde yer verecek.