Cepte kayıt dışı rekor seviyeye ulaştı! Milyonlarca IMEI kaydı olmayan ve klonlanan cihaz var
Türkiye’de kayıt dışı akıllı telefon kullanımı rekor düzeye çıktı. Yüzde 100’ü aşan vergi, 30 bini geçen pasaport kayıt ücreti ve sıfır taksite rağmen cep telefonunda hem ithalat rakamları hem de kayıt dışı kullanım milyonlara ulaştı. Alınan önlemler işe yaramadı, cepte büyük kayıt dışı ekonomi oluştu.
Yurtdışından telefon getirenler için alınan önlemler işe yaramadı. Hem ithalatı düşürmek, hem de yurtdışından yolcu beraberi telefon getirmek ve gerekse kayıtsız telefon kullanımını azaltmak amacıyla getirilen önlemler, bekleneni veremedi.
MİLYONLARCA KAYITSIZ VE KLONLANAN CİHAZ VAR
Ekonomim’den Yener Karadeniz’in haberine göre, ithalat adet olarak son 3 yılın en yüksek seviyesine yükselirken değer olarak tüm zamanların rekorunu kırdı. Benzer şekilde yolcu beraberi getirilen ve IMEI kaydı yapılan mobil cihaz sayısı 1 milyona yaklaşırken IMEI kaydı yapılmadan vergisiz kullanılan cihaz sayısı ise 1,5 milyonu geçti. Klonlanmış telefon sayısı ise 3,5-4 milyon ile yine rekor düzeye çıktı.
KISITLAMALAR İŞE YARAMADI, VERGİ KAYBI BÜYÜYOR
Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, kısıtlayıcı önlemlerin tüketicileri kayıt dışına ittiği gibi ülkenin de vergi kaybına yol açtığını vurgulayarak, “Rakamlar gösteriyor ki bugüne kadar uygulanan reçete işe yaramadı. İthalat artmaya, kayıt dışı ise büyümeye devam etti. Tüketicinin telefona ulaşmasını zorlaştırmak yerine gerek taksit gerek de düşük vergi ile kolaylaştırmak hem kayıt dışını düşürecek hem de vergi kaybını azaltacaktır. Bir de bu yolun denenmesinde fayda var” dedi.
İTHAL ÜRÜNDE YÜKSELİŞ SÜRDÜ
İthal ürünlerin hakim olduğu sektörde alınan sert önlemlere rağmen ithalat son yıllarda değerde olduğu gibi adette de yükselmeye devam etti. Türkiye'ye gelen akıllı telefonlardan hali hazırda önce yüzde 1 Kültür Bakanlığı payı, sonra yüzde 12 TRT Bandrol ücreti kesiliyor. Ardından tüm bu rakamlara yüzde 50’ye varan oranda ÖTV ve yüzde 20 de KDV ekleniyor. Yani toplam vergi oranı yüzde 100’ü geçiyor. Artan kur ise fiyatlara yansıyor. Bu da son yıllarda birçok markanın giriş segmenti ürünlerde Türkiye’de üretime başlamasına yol açtı.
TELEFON BAŞINA 30 BİN TL VERGİ ALINIYOR
Ancak görünen o ki ne vergi yolu ile artırılan önlemler, ne yerli üretim atağı ne de taksit sınırı, pazarda beklenen etkiyi göstermedi. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2021’de 4,3 milyona kadar düşen ithal telefon adedi, geçen yılın tamamında 5,1 milyonu geçti. Cep telefonu ithalatına ödenen fatura ise 2 milyar 374 milyon dolar ile tüm zamanların en yüksek değerini gördü. Üstelik ithal edilen telefonların segmenti de yükseldi. Telefon başına ithalat değeri 2019’da 152 dolar iken söz konusu rakam takip eden yıllarda sırasıyla 195 dolar, 367 dolar, 296 dolar ve 463 dolara yükseldi. 2023 sonu itibarı ile bu rakamlara sadece vergilerin eklenmesi ile telefon başına değer en az 30 bin TL’yi buluyor.
EN BÜYÜK SORUN YOLCUNUN YANINDA GETİRDİĞİ TELEFON
Sektörde kayba yol açan bir diğer sorun ise yolcunun beraberinde telefonlar oluşturuyor. Yetkili merciler bu alanda da önlemleri artırdı ve son 3 yılda kayıt ücretini 6 bin TL’lerden 2023’te 20 bin TL’ye ve bu yıl da 31 bin 692 TL’ye çıkardı. Ancak bu vergilere rağmen oluşan fiyat farkı bu kanalda da büyümeyi durduramadı. BTK verilerine göre, 2022 yılında 22,6 milyon cep telefonu kayıt altına alındı. Yurt dışından yolcu beraberinde getirilerek kayıt altına alınan cihaz sayısı 2022'de yıllık yüzde 666 artışla 844 bin 877'ye ulaştı 2023’ün 11 aylık döneminde ise söz konusu rakam 815 bin 289’a çıktı. Yılın tamamında bu rakamın 2022’yi de geride bırakarak 900 bine yaklaşması bekleniyor.
KLONLANMIŞ TELEFON SAYISI 4 MİLYONA ULAŞTI
Sektörde en büyük tehlike ise klonlama… Kullanılmayan telefonların IMEI numarasının kopyalanmasına dayanan bu alan kayıt dışı olduğu için kesin rakam bilinmiyor ancak sektör yetkilileri 3,5-4 milyona ulaşan bir rakamdan bahsediyor. 2021’de bu kapsamda 2 milyon adetlerden bahsedildiği düşünüldüğünde bu alanda da yüzde 100’e yakın bir artış olduğu görülüyor. Geçen yıl getirilen düzenleme ile kullanılmayan telefonların IMEI havuzundan silinme süresi düşürüldü ancak karar, çeşitli hazırlık süreçleri nedeni ile henüz uygulamaya geçmedi.
VATANDAŞIN CEP TELEFONU EDİNİMİNİ ENGELLEYENEMİYOR
MOBİSAD Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, klonlama da dahil olmak üzere kayıt dışında tarihi zirvelerin yaşandığını söyledi. Turnacı Klonlama yöntemini ortadan kaldırmak amacıyla IMEI havuzundan silinme süresinin yıldan 1 yıla düşürülmesi kanunu, vatandaşların ve teknik servislerin mağdur olmaması için belirli geliştirme ve düzenleme sürecinden geçiyor. Yakın zamanda yürürlüğe girmesini bekliyoruz. Ancak görünen o ki ne kadar önlem alırsak alalım vatandaşın cep telefonu edinimini engelleyemiyoruz. Vatandaş dijitalleşmeyi özümsedi. Cep telefonu bir lüks olmaktan çıkıp ihtiyaç haline geldi. Bu nedenle cihaza ulaşım zorlaştıkça vatandaş alternatif kanallara yöneliyor ve bu kanalların başında da kayıt dışı geliyor. Çünkü kayıt içinde fi yatlar çok yüksek ve taksit yok” dedi. Taksit kısıtlamasının doğru tespit edilemediği ve denetim mekanizmasının da oturmaması nedeni ile vatandaşın daha yüksek faiz ödeyerek taksit ile alım yaptığını anlatan Turnacı, “Aldığımız kararlar vatandaşın işini zorlaştırsa da durduramıyor ve sektörün legal kanalını daraltmaktan başka bir sonuç da vermiyor. İyimser tahminler ile klonlama 3,5-4 milyona ulaştı. Bu alanda tarihi bir zirve bu rakam. İthalat ise yine zirvede. Alınan kararları sonuçları ile değerlendirmek lazım. Bizim sektörümüzde bu kararlar ne kadar işe yaradı bunu masaya yatırmak lazım” dedi.
VATANDAŞ İLLEGAL YOLA İTİLİYOR
Tüm bunların daha önceki yöntemlerin çok da işe yaramadığının bir göstergesi olduğuna dikkat çeken Turnacı, “Vergi indirimi ve taksit uygulaması ile yurtdışı ile fi yat makasını düşürsek zaten bu yöntemlere ihtiyaç kalmayacak. Bir de bu yöntemi deneyelim. Diğer önlemlerin sonuca gitmediğini görüyoruz” ifadelerini kullandı. Hali hazırda yenilenmiş cihazlar hariç sıfır telefonda kredi kartına taksit yasağı var. Ancak kredilendirme sistemi ile 12 bin TL üzerinde 3 taksit olarak uygulanıyor. Turnacı, “Bugün ortalama 30 bin TL’lerde cihaz fi yatlarının oluştuğu noktada aylık 10 bin TL taksit ulaşılabilir olmaktan çıkıyor. Bu da vatandaşı alternatif illegal kanallara itiyor. Vatandaş zaten faiz ödeyerek yüksek taksitle alıyor. Bugün arama motorlarına yazın kapınızdan gelip taksitle telefon satanlara ulaşabilirsiniz. Bu kez kurala uyup taksit yapmayan cezalandırılıyor” dedi.
